Sinagoga

Prvi jevrejski dom sa sinagogom u Doboju podignut je 1874. godine, a uništen je 1942. godine, tokom Drugog Svjetskog rata. Pronađena su jedino ulazna vrata koja danas stoje kao simbol sjećanja u dvorištu novoizgrađene dobojske sinagoge.

Današnja dobojska sinagoga osveštana je u novembru 2003. godine, nakon  rekonstrukcije porodične kuće Aleksandra Vrhovskog i Ota Kalamara izgrađene 1922. godine i dobila je naziv Bet Shalom, hebr. Kuća mira. Pored sinagoge, u objektu djeluje Jevrejski kulturni centar i Jevrejska opština u Doboju. Uz pomoć dobrih ljudi, a posebno gospodina Slobodana Pavlovića i njegove supruge Mire podignut je ovaj hram, u slavu Božiju i na radost Jevreja dobojskog kraja i njihovih sugrađana.

Sinagoga (grč.) Skupština, okupljanje. Zgrada u kojoj se obavljaju aktivnosti u judaizmu.

Bet HaTefila (Kuća molitve)

U centru sinagoge je smještena Bima kod ortodoksnih Jevreja, dok je kod reformista i progresivnih zajednica Bima smještena tačno ispred Ark (Aron ha-kodeš).

Druga zapovjed zabranjuje ukrašavanje i činjenje slika, posebno u prostorijama za moljenje. Mnoge sinagoge nemaju nikakvih slika uopšte, ali imaju dekoraciju.

Ako je prostorija isključivo za moljenje, sjedišta moraju biti fiksirana, u tom slučaju, ona imaju kutiju ispred sebe nemjenjene vjernicima da mogu u njih odlagati svoje molitvenike i molitvenešalove. Ortodoksni Jevreji neće brinuti za te stvari, čak ni na Šabat, ali ostavite im njihove ,,kutije“.

Ako prostorija ima višestruku primjenu, namještaj u njoj mora biti lako pokretljiv, da bi se mogla prilagoditi svakoj namjeni. Takođe, mora posjedovati poseban pokrivač za Ark, za vrijeme kada seprostorija koristi za sekularne potrebe.

Mnoge sinagoge stavljaju religiozni moto na ili pored Arka. Dva zajednička mota su:
• Znaj pred kim stojiš!
• Služi Bogu, sa radošću!

Glavna uloga sinagoge jeste zajednička molitva. Sinagoga se povezuje i sa učenjem, i u tom svojstvu se naziva Bet midraš. Kuća učenja. Posebno se u dijaspori (izvan države Izrael), razvilajevrejska zajednica oko sinagoge. Ona je hram i središte zajedničkog života, važna ustanova.

Da bi se obavio obred u sinagogi, potrebno je najmanje deset Jevreja muškaraca, starijih od trinaest godina (minjan). Čelosinagoge uvjek jeokrenuto prema Jerusalemu. Sinagoga je mjestozajedničke molitve, premda od 1. vijeka pa do danas, sinagoga se gradila tako da služi i kao konačište za putnike, Bet orhim. Kada su u pitanju umjetnost i arhitektura sinagoge, Jevreji su seprilagođavali životu izvan Hrama, prihvatajući dominantnu estetiku svog doba.

To je svojevrstan pomak od kolektivne religije iz najranijih vremena prema individualiziranoj religiji sinagoge, koja je mogla da opstane, prenesena u sve zemlje i sve zajednice.

Sve do modernih vremena, sinagoga je bila sjedište jevrejskog iskustva. S liberalnim tendencijama koje je donijela misao 18. i 19. vijeka, nastale su razne inovacije u sinagogama reformističkih i konzervativnih Jevreja.

Njemački reformisti su uveli orgulje i muziku u vjersku službu, što su do izvjesne mjere preuzele i konzervativne sinagoge u 20. vijeku.

Prihvaćanje popovjedi, svešteničke odjeće, govornog jezika okoline i sekularnog, pored vjerskog obrazovanja, predstavljali su osnovne elemente za razvoj savremene sinagoge.

Učešće žena u službi, prvo u reformističkoj zajednici, a kasnije i u mnogim drugim liberalnim kongregacijama, pojavilo se kao vrlo značajno pitanje, čak i u ortodoksnim krugovima. Na taj način, kako je sinagoga izašla iz geta, kao zajednice srednjevjekovnih vremena, moderno doba je izvršilo na nju veći uticaj od bilo kojeg drugog faktora u njenoj istoriji.

U starom dobu i u srenjem vijeku, sinagoga je bila nosilac svih jevrejskih vrijednosti, kao i središte većeg dijela aktivnosti jevrejske zajednice. Danas, opstajanje sinagoge, kao trajne odlike jevrejske civilizacije, ukazuje na opstojanost jevrejske tradicije koja nadilazi istorijsko vrijeme.

Šta treba znati prije posjete sinagogi

Svaka sinagoga ima tri posebna obilježja:

Na čelu sinagoge nalazi se poseban orman ili soba, gdje su smješteni svici Tore. To mjesto se zove Ark ili Aron ha kodeš (sveti ormar). Mora da bude prokrivač preko Arka. Ark je smješten uvjekna istočnoj strani sinagoge, na samom njenom kraju, zato što je to pravac prema Jerusalemu, gdje je bio Hram. Pored Arka je lampa koja je stalno upaljena. Zove se Nertamid, što znači vječno svijetlo i podsjeća Ijude da je Bog uvjek prisutan.

Bima je izdignuta platforma na kojoj se svitci Tore otvaraju i čitaju. Bima mora biti u sredini sinagoge ili sasvim blizuArka.

U ortodoksnim sinagogama, žene i muškarci uvjek sjede razdvojeni za vrijeme molitve. Često su ta dva dijela razdvojena i nekom platnenom pregradom između muškaraca i žena, ali češćepostoji galerija, nazvana „ženska galerija“.

U progresivnim sinagogama sasvim je uobičajeno da žene i muškarci sjede zajedno.

Molitvu u sinagogi vodi rabin ili kantor ili predmolitelj. Uobičajeno je, u sinagogi koja nema kantora, da molitvu vodi onaj koji posjeduje najviše vjerskogznanja.

Na vratima sinagoge sa desne strane stoji mezuza ili mizuza.